Μία διακήρυξη των Αρχών των SciFaiku (1995)
Το SciFaiku είναι μια χαρακτηριστική και δυναμική μορφή έκφρασης της επιστημονικής φαντασίας. Συμπυκνώνει όλη την ανθρώπινη διορατικότητα και τεχνολογία αλλά και το όραμα για το μέλλον σε λίγους έντονους συναισθηματικά στίχους.
Το SciFaiku είναι και δεν είναι χαϊκού. Αν και οδηγείται από την έμπνευση και πολλές από τις αρχές του χαϊκού, ακολουθεί τη δική του κατεύθυνση. Αποκλίνει, επεκτείνεται και απελευθερώνεται από το χαϊκού.
Τι είναι SciFaiku;
Το SciFaiku παίρνει τη μορφή του από το σύγχρονο, διεθνές χαίκού. Ένα συνηθισμένο ποίημα αποτελείται από τρεις στίχους και δεκαεπτά συλλαβές. Το θέμα του είναι η επιστημονική φαντασία. Στοχεύει σε αμεσότητα έκφρασης και στην επίτευξη της ομορφιάς μέσα από την απλότητά του. Ας παραθέσουμε ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα:
Asteroids collide
without a sound…
We maneuver between fragments.
Αμεσότητα
Μολονότι το SciFaiku είναι ανοικτό στον πειραματισμό και ευέλικτο ως προς τη χρήση των κανόνων σχηματισμού του, εξακολουθεί να έχει ως πηγή έμπνευσης το χαϊκού. Όπως γίνεται και στο χαίκού, ο ποιητής πασχίζει να μεταφέρει μία αίσθηση αμεσότητας - να αιχμαλωτίσει μία στιγμή, να κάνει τους αναγνώστες να αισθανθούν ότι αποτελούν μέρος από μία σκηνή. Αυτή η αμεσότητα μπορεί να επιτευχθεί για παράδειγμα με την ενσωμάτωση λέξεων που κεντρίζουν τις αισθήσεις- λέξεις δηλαδή που περιγράφουν ήχους, αρώματα, εικόνες… Στην προσπάθεια για αμεσότητα της έκφρασης το SciFaiku αποφεύγει αφηρημένες έννοιες και μεταφορές και περισσότερο περιγράφει από το να φιλοσοφεί, αφήνοντας έτσι τα συμπεράσματα στη φαντασία του αναγνώστη:
Digging up an ancient city,
finding the print
of a tennis shoe.
Μινιμαλισμός
Όπως το χαίκού, έτσι και το SciFaiku αναζητά τη συντομία και σαφήνεια της έκφρασης. Είναι μινιμαλιστικό και γλαφυρό. Το καθιερωμένο μέγεθος είναι 17 συλλαβές. Τα παραδοσιακά χαϊκού αποτελούνται από τρεις στίχους των 5,7, και 5 συλλαβών κατ’ακολουθία. Αυτή είναι μία χρήσιμη κατευθυντήρια γραμμή, αλλά δεν είναι απαραίτητο να ακολουθείται αυστηρά. Περισσότερες από 17 συλλαβές είναι επιτρεπτές εάν εξυπηρετούν το σκοπό του ποιητή. Λιγότερες συλλαβές ή λιγότεροι στίχοι είναι επίσης αποδεκτοί αν το ποίημα εξακολουθεί να μεταδίδει με επιτυχία το μήνυμα του:
Naked-
She sees she isn’t human.
Επιστημονική Φαντασία
Το παραδοσιακό χαίκού αναφέρεται στη φύση. Το SciFaiku στην Επιστημονική Φαντασία. Δεν είναι απαραίτητο να περιέχει στοιχεία σχετικά με τη φύση, αν και θα μπορούσε.
Το παραδοσιακό χαίκού περιέχει μια λέξη που φέρνει στο νου μία εποχή του χρόνου, όπως το χιόνι τον χειμώνα ή οι τουλίπες την άνοιξη. Το SciFaiku συχνά περιέχει μια λέξη σχετική με την επιστήμη που φέρνει στο νου ένα τεχνολογικό ή επιστημονικής φαντασίας σκηνικό όπως διάστημα, γενετική, ρομπότ και λέιζερ. Κάθε ποίημα πρέπει να παρουσιάζει ένα συλλογισμό σχετικό με την επιστημονική φαντασία και να εκφράζει τις δικές του σκέψεις για αυτό το συλλογισμό. Αυτή είναι πιθανότατα η πιο απαιτητική πτυχή της συγγραφής SciFaiku.
Τεχνικές λέξεις όπως τηλεμεταφορά, μετασχηματισμός, εξωγήινος ή σουπερνόβα συχνά περιέχουν πολλές συλλαβές. Αυτό αποτελεί μια επιπλέον πρόκληση στην προσπάθεια να διατηρήσουμε το ποίημα σύντομο και περιεκτικό καθώς απομένουν λίγες συλλαβές για να το συμπληρώσουμε. Για παράδειγμα, μια τέτοια δύσκολη λέξη είναι η βιοανάδραση (biofeedback)
with biofeedback
to heal the burns.
I flip a burger, nonchalant.
Κάποιες προσεγγίσεις που μπορούν να χρησιμοποιηθούν στην αντιμετώπιση αυτής της πρόκλησης είναι οι εξής:
• Είναι αποδεκτό να ξεπεράσουμε το όριο των 17 συλλαβών, ιδιαίτερα όταν το θέμα περιέχει ένα πολύπλοκο τεχνικό όρο όπως βιοανάδραση ή μετασχηματισμός που έχουν ήδη 6 συλλαβές. Ωστόσο είναι προτιμότερο να διατηρούμε το όριο των 17 συλλαβών όποτε είναι εφικτό.
• Μπορούμε να βρούμε ένα υποκατάστατο ή υποκοριστικό για μια μεγάλη σε έκταση λέξη αλλά αποφεύγουμε να το κάνουμε όταν η χρήση του μειώνει τη σαφήνεια ή διαταράσσει το τόνο και την ατμόσφαιρα του ποιήματος.
• Μερικές φορές τα SciFaiku μπορούν να αποτελέσουν μια ενότητα. Τα αρχικά μπορούν να εισάγουν ένα συλλογισμό σχετικό με την επιστημονική φαντασία, για τον οποίο θα γίνεται νύξη στα ποιήματα που θα ακολουθούν. Ωστόσο κάθε ποίημα θα πρέπει να μπορεί να σταθεί και ανεξάρτητα από τα υπόλοιπα, τουλάχιστον στην περίπτωση που το γενικό πλαίσιο στο οποίο κυμαίνεται είναι γνωστό.
Ανθρώπινη Επίγνωση
Ίσως μια από τις πιο ενδιαφέρουσες πλευρές τις επιστημονικής φαντασίας είναι η βαθειά επίγνωση της ανθρώπινης κατάστασης ακόμα και όταν το θέμα της είναι οι υπολογιστές ή οι εξωγήινοι. Χωρίς να περιορίζει τον εαυτό του στο απτό και αισθητό, το SciFaiku μας επιτρέπει να εξερευνήσουμε τις σκέψεις και τα συναισθήματα των χαρακτήρων μέσα στο ποίημα.
In a ramjet -- wistfully thinking of you
(Στο συγκεκριμένο SciFaiku ο όρος ramjet αναφέρεται σε ένα είδος διαστημοπλοίου που τροφοδοτείται από διαστρικό υδρογόνο σε ένα αντιδραστήρα σύντηξης-υπαινίσσεται ότι ο ταξιδιώτης είναι σε ένα πολύ μακρινό διαστρικό ταξίδι, ίσως τόσο μακρινού που δεν υπάρχει πρόθεση επιστροφής)
Το μανιφέστο γράφτηκε από τον Tom Brinck
Μετάφραση: Κουνουγάκης Μάνος
